Aπεβίωσε η πρώτη εκπρόσωπος της Γιουγκοσλαβίας, Ljiljiana Petrović

Μια άγνωστη ανάμεσα σε καταξιωμένους καλλιτέχνες

Γεννήθηκε τo 1939 στο Bosanski Brod, που ανήκε τότε στον σερβικό τομέα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, αλλά μεγάλωσε στο Novi Sad, όπου και πέθανε χθες. Από τους καλλιτέχνες του εθνικού τελικού ήταν η μόνη άγνωστη. Είχε κάνει μία μόνο εμφάνιση στα θερινά φεστιβάλ Vili Karolina που διεξάγονταν στο Mali Lošinj της Κροατίας, όπου την άκουσε τυχαία ένα στέλεχος της δισκογραφικής εταιρίας Yugoton. Την κάλεσε στη Λιουμπλιάνα και της ηχογράφησε στα ραδιοφωνικά στούντιο της πόλης το δισκάκι με τίτλο Sastanak u 6. Εκεί την άκουσε – πάλι τυχαία – ο συνθέτης Jože Privšek (συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας YUG 61, 62, διευθυντής ορχήστρας SLN 93, 95, 96) και θεώρησε ότι ταιριάζει η φωνή της στο τραγούδι του, ως εκ τούτου της πρότεινε να διαγωνιστεί στην εθνική επιλογή, για να αναδειχτεί η πρώτη συμμετοχή της Γιουγκοσλαβίας στη Γιουροβίζιον, όπου κατετάγη τελικά 8η στις 16 χώρες.

Η καριέρα της

Ειδικεύτηκε κυρίως στη τζαζ, ξεκινώντας με διασκευές τραγουδιών, όπως το Sayonara ή το Cry me a river, που έγιναν επιτυχίες στη χώρα της, όπως και τα Brigitte Bardot (επιτυχία και της Φινλανδής Laila Kinnunen), Fascination και Yes, sir, that’s my baby. Δεν έγινε ποτέ σταρ, ούτε πρώτο όνομα, αν και συμμετείχε σε πολλά φεστιβάλ της εποχής μεταξύ 1961 και 1982 (μετρήσαμε 34 συνολικά), όπως το Novosadskog festivala zabavne glazbe Omladina (Φεστιβάλ μουσικής της νεολαίας του Novi Sad) το 1967, με το τραγούδι Stani na čas, που απέσπασε το ειδικό βραβείο της επιτροπής. Έκανε κάποιες τηλεοπτικές εμφανίσεις, στη μίνι σειρά Sve od sebe (1971) και στα σήριαλ Pesme na velikoj reci (1976), Sedam minus sedam (1981) και Jednog lepig dana (1988). Τη δεκαετία του ’70 συνέχισε πιο διακριτικά κυκλοφορώντας δίσκους στην Ε.Σ.Σ.Δ. και κάνοντας επιτυχίες στην ενωμένη Γιουγκοσλαβία, με singles όπως: Nikola (1971), Obećanje u novembru (1971), Ne igraj se vetre (1973), Mama (1974), Gitaro, druže moj ‎(1974), Hvala srcu što te voli (1976) o Sever 1923 (1979). Μετά εξαφανίζεται για μεγάλο διάστημα, εκτός από κάποιες επανεκδόσεις τραγουδιών της.

Επιστροφή μετά από σιωπή δέκα χρόνων

Επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο το 1989, όταν απήγγειλε στην τηλεόραση ποιήματά της στο ιαπωνικό στυλ Haiku (μικρές φράσεις που υμνούν τη φύση), που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Krovovi i Paun. Το 1991 εξέδωσε την ποιητική της συλλογή Stope i talasi. Ποιήματά της, όπως το Grana koja maše και το Leptir na čaju συμπεριελήφθησαν σε συλλογές Γιουγκοσλαβικής ποίησης, κάποια μάλιστα από αυτά μελοποιήθηκαν. Μεταξύ 1993-1997 προήδρευσε στο Aleksandar Nejgebauer Haiku Club, για τη σύσφιξη των Γιουγκοσλαβο-Ιαπωνικών σχέσεων, υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου του Novi Sad, υπήρξε δε διευθύντρια και της εφημερίδας Nebojše Simina. Συμμετείχε σε τηλεοπτικές εκπομπές νοσταλγικού περιεχομένου. Το 2006 πήρε μέρος στην ρετρό παράσταση Evergrin veče – Pod sjajem zvezda που εντάχθηκε στα πλαίσια των εορτών για τις «Ημέρες του Βελιγραδίου», που έλαβαν χώρα στο Sava Centar (κέντρο τύπου ESC 2008). Παραπονέθηκε έντονα, διότι δεν ήταν καλεσμένη, ως όφειλε, στη Γιουροβίζιον του 2008, που διοργανώθηκε στο Βελιγράδι, ως πρώτη εκπρόσωπος της χώρας. Ήταν, πάντως, επίσημη προσκεκλημένη στην επιλογή του 1990, λίγο πριν από τη διάλυση της χώρας.

Συνωνυμίες

Πρέπει να ξεκαθαριστεί πως δεν ήταν η μάνατζερ του εκλιπόντος Toše Proeski (MAK 04)· πρόκειται για απλή συνωνυμία με την συνθέτη και παραγωγό Ljiljana Petrović. Επίσης, δεν έχει σχέση με την -τσιγγάνικης καταγωγής- ακτιβίστρια και τραγουδίστρια Ljiljana Petrović-Buttler που πέθανε το 2010 και είχε το παρατσούκλι «Η βασίλισσα της τσιγγάνικης ψυχής».

Μερικές επιτυχίες

Kod dva jelena, Lalaika, Morda Hilo Vlaho, Neka svira muzika, Neka to bude u prolece (μεγάλο χιτ που προέκυψε από το φεστιβάλ της Opatija το 1966), Ni sad, ni pre, Odlazim sutra, Pisi mi, Placem da niko ne vidi, Pomozi mi da te zaboravim, Vrati Tata Mamu, Vraticu se opet u Novembru, Andrija…super momak si ti (ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία της), O, slatka baby, Chicago, Lutanja, Toni, Toni, Twist ljubavi, Kad praštamo jedno drugom, Pogreših samo jedno, Mladi smo, Bekime, Bekime, Ne igraj se, vetre, Sinulo je sunce. Έκανε ηχογραφήσεις μέχρι το 1974 (περίπου 13 δισκάκια), ενώ συχνά έγραφε η ίδια τους στίχους στα τραγούδια που ερμήνευε.

Το φόρεμα που σκανδάλισε

Όπως έχει δηλώσει ο στιχουργός του τραγουδιού, ο ποιητής Miroslav “Mika” Antić, της είχαν ζητήσει τότε να βάλει ένα πολύ απλό φόρεμα, καθώς εκπροσωπούσε μια χώρα προλεταρίων. Το φόρεμα που έβαλε τελικά, καθώς και το ασημένιο κούμπωμά του της το έδωσε κρυφά η Aleksandra “Saša” Novak, αρχηγός της Γιουγκοσλαβικής αποστολής.

Το ρεκόρ του μαέστρου

Ο Jože Privšek κατέχει ένα ρεκόρ: στα νιάτα του συνέθεσε, ενορχήστρωσε και διηύθυνε τις δύο πρώτες γιουγκοσλαβικές συμμετοχές το 1961 και 1962 (εκπροσωπώντας τη Σλοβενία, παρόλο που ακούστηκαν στα Σερβοκροατικά). Πάνω από 30 χρόνια μετά επέστρεψε – τιμής ένεκεν – στην πρώτη συμμετοχή της Σλοβενίας, ως ανεξάρτητου κράτους πια, το 1993 με τους 1 Χ Band. Με άλλα λόγια, κατέχει το ρεκόρ επανεμφάνισης μαέστρου (θυμίζουμε ότι το αντίστοιχο ρεκόρ καλλιτέχνη κατέχει η Άννα Βίσση, 1982-2006). Στο τραγούδι αυτό, όπως και στις συμμετοχές του 1995 και 1996 ανέλαβε την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση ορχήστρας. Έγραψε επίσης τις ενορχηστρώσεις για τις συμμετοχές του 1970 και 1971, δίχως να διευθύνει την ορχήστρα.

Ο εθνικός τελικός

Ο τελικός έγινε στην αίθουσα SNG Drama της Λιουμπλιάνα στις 16 Φεβρουαρίου. Στην εθνική επιλογή, κάθε ένας από τα τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς της εποχής (Ljubljana, Zagreb και Βeograd) έστειλε από τρία τραγούδια. Υπήρχαν τρεις τοπικές επιτροπές με ειδικούς και μία με «συνηθισμένους ακροατές». Ψήφισαν με τακτική και νίκησε το αουτσάιντερ. Υποψήφια και η Lola Novaković (YUG 62), αλλά και μεγάλα ονόματα της εποχής, όπως η Marjana Deržaj και ο Ivo Robić. Ο Đorđe Marjanović, θρύλος της Γιουγκοσλαβικής μουσικής, ήταν υποψήφιος για τη Σερβία το 2009 μαζί με τον Oskar και τις Beauty Queens, δηλαδή τις χορωδούς της Marija Serifović (SER 07-winner). Το “Neke davne zvezde” (Неке давне звезде: “μερικά παλιά / απομακρυσμένα αστέρια”), είναι ένα τραγούδι νοσταλγίας για κάποιον αγαπημένο. Τα αστέρια και τα φύλλα, όλα κίτρινα, συμμετέχουν στον θρήνο της κοπέλας για τη χαμένη της αγάπη. Ξαναβρίσκουμε την καλλιτέχνιδα και το 1962 στον τελικό, με το “Ko crne ruze cvijet” (χωρίς κατάταξη), το οποίο διασκεύασε και η Tereza Kesovija (MON 66, YUG 72).