Η ιστορία της Κύπρου στη Γιουροβίζιον: εισαγωγή και μερικά trivia

Ας κάνουμε απόψε μιαν αρχή

Η Κύπρος δήλωσε συμμετοχή το 1980 αλλά η EBU τότε δεν την έκανε αποδεκτή για τον λόγο ότι το 1979 δεν μετάδωσε ζωντανά τον διαγωνισμό. Τελικά έκανε το – εντυπωσιακό της ντεμπούτο – στη Γιουροβίζιον του Δουβλίνου, το 1981. Από τότε, μόνο τρεις φορές δεν έλαβε μέρος: το 1998 (διότι το τραγούδι είχε συμμετάσχει σε προηγούμενη επιλογή), το 2001 (λόγω βαθμολογικού αποκλεισμού) και το 2014 (λόγω οικονομικής κρίσης).

Κύπρος και Ελλάδα: οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Οι ξένοι φαν στέκονται συνήθως στην ανταλλαγή βαθμών (από το 1996 και εξής, μόνο δωδεκαριών, με εξαίρεση το 2015, οπότε προτίμησαν και οι δύο την Ιταλία) ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο, ένα γεγονός το οποίο τους ενοχλεί ιδιαιτέρως, σε σημείο να γιουχάρουν, καθώς αγνοούν τους ιστορικούς, πολιτικούς, γεωγραφικούς, πολιτισμικούς, γλωσσικούς και άλλους δεσμούς, που δένουν σφιχτά τις δύο χώρες. Αντίθετα, η σχέση με την Τουρκία υπήρξε πολύ πιο χαλαρή, κυρίως λόγω της εισβολής το 1974 και της κατάστασης που επέφερε και η οποία διαιωνίζεται. Για πρώτη φορά αντάλλαξαν βαθμούς το 2003.

Η Κύπρος είναι από τις χώρες, οι οποίες έχουν κατανοήσει την αναγκαιότητα του διαγωνισμού για προβολή στην Ευρώπη, ιδίως για δημιουργούς που δεν εργάζονται στην Ελλάδα, αλλά είναι εγκατεστημένοι στο νησί. Επιπλέον, ο διαγωνισμός της Λαϊκής Τράπεζας, το μουσικό πρόγραμμα «Αφετηρίες» και η συμμετοχή σε ένα κυπριακό τελικό ήταν σχεδόν οι μόνοι τρόποι, για να γίνει ένας πρωτοεμφανιζόμενος καλλιτέχνης γνωστός στο ευρύ κοινό.

Οι γλώσσες και η… επετηρίδα

Σε αντίθεση όμως με άλλα κράτη, η Κύπρος άργησε πολύ να επιστρατεύσει τα αγγλικά, ενώ δεν έχει ποτέ ακουστεί η τουρκική. Τρεις φορές επιστρατεύτηκε και άλλη γλώσσα: το 2000 (ελληνικά και ιταλικά), το 2007 (γαλλικά) και το 2018 (ισπανικά στον τίτλο μόνο) Ο ίδιος ο κυπριακός λαός αγαπά ιδιαίτερα τη Γιουροβίζιον, ασχέτως των αποτελεσμάτων, τα οποία σε γενικές γραμμές ήταν πάρα πολύ καλά, μέχρι την εισαγωγή του συστήματος των ημιτελικών (εξαιρούνται οι τέσσερις τελευταίες χρονιές), σε αντίθεση με την Ελλάδα, η οποία παρουσίασε τότε το εξωπραγματικό ρεκόρ των οκτώ συνεχόμενων πλασαρισμάτων στην δεκάδα.

Μετά την Μάλτα, που ξεκίνησε το «ευρωταξίδι» της το 1971, η Κύπρος είναι η δεύτερη αρχαιότερη χώρα που δεν έχει πάρει το πολυπόθητο βραβείο. Το προηγούμενο ρεκόρ κατείχε η Πορτογαλία με 49 συμμετοχές, από το 1964 μέχρι το 2017, οπότε κέρδισε. Παραμένει, ωστόσο, η αβράβευτη χώρα με τις περισσότερες συμμετοχές (35, έναντι 31 μόλις της Μάλτας, καθότι μεταξύ 1975 και 1991 απείχε). Ακολουθεί η Ισλανδία, η οποία εμφανίστηκε το 1986 και μετρά επίσης 31 συμμετοχές. Και οι τρεις νησιωτικές χώρες, πάντως, έχουν πλέον κατακτήσει τη 2^η θέση.

Μερικά επιπλέον Trivia

Η καλύτερη θέση που κατακτήθηκε, μέχρι τη θριαμβευτική δεύτερη θέση της Ελένης Φουρέιρα, ήταν η πέμπτη, το 1982, το 1997 και το 2004 (όπου η συμμετοχή κέρδισε και το βραβείο των δημοσιογράφων, το ονομαζόμενο “Marcel Bezençon”, προς τιμήν του εμπνευστή του διαγωνισμού, για τη σύνθεση), ενώ η χειρότερη είναι με το παλιό σύστημα η τελευταία το 1986 και με το νέο σύστημα η 18^η στον ημιτελικό το 2011. Το ίδιο βραβείο (για τον καλλιτέχνη) δόθηκε στην Ελένη Φουρέιρα το 2018.

H Κύπρος έχει ανοίξει δύο φορές τον διαγωνισμό, το 1997 και το 2002 και δεν τον έχει κλείσει ποτέ, παρά μόνο στον Α’ Ημιτελικό του 2018. Ένα άλλο ενδιαφέρον στατιστικό (για όσους πιστεύουν στην αριθμολογία) είναι ότι ανάμεσα στην πρώτη και δεύτερη 5^η θέση μεσολάβησαν 15 χρόνια (1982-1997), όπως συνέβη και με τις ελληνικές συμμετοχές (1977-1992), με απόσταση μεταξύ τους 5 έτη. Η Κύπρος έχει δώσει (σε τελικούς) τους περισσότερους βαθμούς της στην Ελλάδα (324), την Ισπανία (119), την Σουηδία (122), την Ιταλία (103) και τη Ρωσία (100), ενώ «αιμοδότες» της υπήρξαν η Ελλάδα (283), η Μάλτα (88), το Ηνωμένο Βασίλειο (88), η Φινλανδία (68) και η Ισπανία (57). Από τότε που μπήκαν οι ημιτελικοί το 2004, η Κύπρος έχει αναπτύξει μια επιπλέον σχέση συμπάθειας με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Αρμενία. Οι πιο συνηθισμένες λέξεις στους στίχους των τραγουδιών είναι: «ζωή», «αγάπη» και τα παράγωγά τους.

Σε τελικούς της Γιουροβίζιον, η μοναδική χώρα που δεν έχει ψηφίσει ποτέ την Κύπρο (σε συνολικά 13 φορές που συναντήθηκαν), είναι η Βοσνία & Ερζεγοβίνη. Όλες οι υπόλοιπες χώρες (συνολικά 49), έστω μία φορά σε τελικό, την έχουν ψηφίσει.

Για περισσότερα trivia, μπορείτε να δείτε παλαιότερο άρθρο μας, εδώ.

Σχολιασμός και αναγγελίες αποτελεσμάτων

Τον τηλεοπτικό σχολιασμό παρείχαν οι: Φρύνη Παπαδοπούλου (1981-3, 1987), Παύλος Παύλου (1984), Θέμης Θεμιστοκλέους (1985), Νεόφυτος Ταλιώτης (1986, 1989-1990, 1995), Δάφνη Μπόκοτα (1988-μέσω ΕΡΤ), Εύη Παπαμιχαήλ (1991-4, 1996-2006), Βάσω Κομνηνού (2007), Μελίνα Καραγεωργίου (2008-2016), Τάσος Τρύφωνος και Χριστιάνα Αρτεμίου (2017), Κώστας Κωνσταντίνου και Βάσω Κομνηνού (2018). Τον ραδιοφωνικό σχολιασμό παρείχαν οι: Νεόφυτος Ταλιώτης (1981-5), Παύλος Παύλου (1986-7, 1989-2000, 2002-3), Nathan Morley (2009-2010, Μελίνα Καραγεωργίου (2013, 2016), Τάσος Τρύφωνος και Χριστιάνα Αρτεμίου (2017). Για το 2018 δεν γνωρίζουμε. Τις υπόλοιπες χρονιές δεν πραγματοποιήθηκε μετάδοση από ραδιοφώνου.

Τα αποτελέσματα ανακοίνωσαν οι εξής: Άννα Παρτελίδου (1981-7, 1989-1994), Ανδρέας Ιακωβίδης (1995), Μάριος Σκορδής (1996-7), Μαρίνα Μαλένη (1998-9), Λουκάς Χάματσος (2000, 2003-4, 2011-2, 2015-6), Μέλανη Στέλιου (2002, 2005), Κωνσταντίνος Χριστοφόρου (2006-CYP 96, 02, 05), Γιάννης Χαραλάμπους (2007), Χριστίνα Μαρούχου (2008), Σοφία Παρασκευά (2009), Χριστίνα Μεταξά (2010-CYP 09), Γιάννης Καραγιάννης (2017), Hovig (2018).

Κυπριακοί τελικοί: η αποθέωση του cult

Οι κυπριακοί τελικοί, οι οποίοι – επισήμως – ξεκινούν το 1990, χαρακτηρίζονταν τα παλιά χρόνια – τις περισσότερες φορές – από ερασιτεχνισμούς στην ηχοληψία και τον φωτισμό, σκηνικά που επαναλαμβάνονται (χρωματιστοί κύβοι, υδραυλικές μπάρες, φωτεινοί κώνοι, σκαλωσιές, μαύρο φόντο με Χριστουγεννιάτικου τύπου φώτα), αναχρονιστικές λήψεις, παρουσίαση-προκάτ, άνοστα αστεία, εκκεντρικά ντυσίματα και χτενίσματα που παραπέμπουν στη δεκαετία του ’80.

Τα ίδια τα τραγούδια, όσα ξεφεύγουν από το γενικότερο kitsch, που χαρακτηρίζει όλη τη Γιουροβίζιον, κινούνται συνήθως σε συγκεκριμένους, επικολυρικούς μουσικούς δρόμους, με ημι-επαγγελματικά χορευτικά, ημι-επαγγελματικά φωνητικά, ημι-επαγγελματικές πρόβες, τετριμμένους στίχους που κινούνται γύρω από πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά, χωρίς να λείπουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις σε όλα τα παραπάνω, με τραγούδια πραγματικά ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Αυτά τα στοιχεία όμως είναι που έχουν γοητεύσει τους ξένους φαν, οι οποίοι λατρεύουν τις κυπριακές επιλογές, που μπορεί να μην έχουν τη θεαματικότητα και αρτιότητα των σκανδιναβικών ή ορισμένων κεντροευρωπαϊκών εθνικών τελικών, αποπνέουν όμως μια αγνότητα και μια αφέλεια άλλων εποχών.

Η Junior Eurovision: η αρτιότητα σε όλο της το μεγαλείο

H διοργάνωση της Junior Eurovision, τον Νοέμβριο του 2008, στην Spyros Kyprianou Arena στη Λεμεσό, χαρακτηρίστηκε ως από τις καλύτερες όλων των εποχών: το ΡΙΚ ξεπέρασε τον εαυτό του και επέδειξε επαγγελματισμό, φρεσκάδα, εξαιρετική σκηνοθεσία, φωτισμούς, ηχοληψία και σκηνικά επιπέδου Γιουροβίζιον, θέτοντας σοβαρή υποθήκη για μια διοργάνωση κανονικής Γιουροβίζιον στο μέλλον.

Παρασκήνια και παρατράγουδα: το “αλατοπίπερο” της Γιουροβίζιον

Όλα αυτά τα χρόνια, δεν έλειψαν τα παρατράγουδα, ούτε οι γκρίνιες, ούτε οι αντιζηλίες που απείλησαν να δυναμιτίσουν την εκάστοτε κυπριακή εκπροσώπηση. Οπωσδήποτε, όμως, τα τραγούδια που εκπροσώπησαν την Κύπρο ποτέ δεν κατέφυγαν σε ακρότητες επί σκηνής, προκειμένου να εντυπωσιάσουν· μπορεί να μην καταγράφονται στα βιβλία της ιστορίας του διαγωνισμού ως «ιστορικά» ή «αξιομνημόνευτα», σίγουρα όμως είναι αξιοπρεπέστατες προσπάθειες, ασχέτως τελικού αποτελέσματος. Μέσα σε μια εμπορευματοποιημένη Γιουροβίζιον, την οποία κερδίζουν τα τελευταία χρόνια πλούσιες χώρες (όπως οι Σκανδιναβικές ή το Αζερμπαϊτζάν) ή μεγάλες εμπορικές αγορές (όπως η Τουρκία, η Ουκρανία ή η Ρωσία), μια νίκη για τη μικρή Κύπρο φαντάζει πολύ δύσκολη. Όμως, η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί. Καλή παραγωγή, δυνατό promotion, λιτότερη (όχι τόσο βαρυφορτωμένη) παρουσίαση και δημόσιες σχέσεις συμπάθειας και συνεργασίας – κι όχι απλής ανταλλαγής βαθμών – και το βραβείο μπορεί να έρθει.

Αντί επιλόγου: μερικές σκέψεις και εξομολογήσεις

Εξ όσων γνωρίζουμε είναι η πρώτη φορά που γίνεται συστηματική καταγραφή της ιστορίας της Κύπρου στον διαγωνισμό. Έχει προηγηθεί ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στο βιβλίο του Μάκη Δελαπόρτα, Eurovision. Οι Ελληνικές συμμετοχές – The Greek Entries (1974-2006), Αθήνα 2006, σελ. 366-390, στο οποίο ήμασταν σύμβουλοι έκδοσης. Από την πλευρά μας, κάναμε ένα διαδικτυακό αφιέρωμα σε συνέχειες για λογαριασμό του INFE Cyprus το 2013, πολλά στοιχεία του οποίου θα παρουσιαστούν και εδώ. Οι υπόλοιπες πληροφορίες προέκυψαν μετά από έρευνα σε αρχεία, βιβλία, περιοδικά, τα βίντεο των κυπριακών επιλογών, αλλά και διάφορα sites και blogs.

Τα παραλειπόμενα που καταγράφονται – πάντοτε με επιφύλαξη – δεν έχουν ως στόχο να θίξουν κανένα. Η άποψή μας είναι πως όλοι όσοι συνδέθηκαν με τη Γιουροβίζιον είχαν ως στόχο την προβολή της χώρας τους στο εξωτερικό μέσω μιας αξιοπρεπούς εμφάνισης. Επειδή όμως πάντοτε υπεισέρχεται το υποκειμενικό στοιχείο, μπορεί να υπάρξουν διαφωνίες, διάσταση απόψεων, ακόμα και σκάνδαλα. Εμείς θέλουμε καλοπροαίρετα να τιμήσουμε όσους εκπροσώπησαν, αλλά και όσους προσπάθησαν να εκπροσωπήσουν την Κύπρο, καθότι όλοι ανεξαιρέτως αποτελούν μέρος της γιουροϊστορίας του ελληνόφωνου νησιού.

Τέλος, είμαστε ανοιχτοί σε οποιαδήποτε νέα πληροφορία, αλλά και σε τυχόν – καλοπροαίρετες μόνο – διορθώσεις ή υποδείξεις. Μετά από αυτή την εισαγωγή θα ακολουθήσει η ιστορία της Κύπρου στη Γιουροβίζιον χρονιά-χρονιά, από την πρώτη της δυναμική εμφάνιση το 1981 με τους Island, μέχρι την 2^η θέση της εκρηκτικής Ελένης Φουρέιρα, η οποία μας έδωσε το έναυσμα για το αφιέρωμα αυτό. Ελπίζουμε να το απολαύσετε!