Στις 24 Απριλίου διοργανώνεται στο Λονδίνο διεθνές συνέδριο, με αφορμή τον εορτασμό των 60 χρόνων της Γιουροβίζιον, υπό την αιγίδα της EBU. Θα δοθεί έμφαση κυρίως στην απήχηση του διαγωνισμού στην Ευρωπαϊκή κουλτούρα όλα αυτά τα χρόνια, στη συμβολή του αναφορικά με τη δημιουργία εθνικών και ευρωπαϊκών ταυτοτήτων, στη χρήση του ως μέσου προβολής μικρών χωρών και στην ώθηση που έδωσε στην ανάπτυξη νέων τηλεοπτικών και δορυφορικών τεχνολογιών. Θα γίνει επίσης παράλληλη προβολή συμμετοχών και γεγονότων που θεωρούνται ορόσημα για την πορεία του. Ας κάνουμε όμως μια αναδρομή, για να δούμε πως η αντίληψη που υπάρχει στην Ευρώπη για τον διαγωνισμό δεν έχει καμία σχέση με το ελληνικό κατιναριό κάποιων ιδιωτικών καναλιών και τους –ο Θεός να τους κάνει- ειδικούς, οι οποίοι κυριολεκτικά λένε ό, τι τους κατέβει στο κεφάλι.
Ακόμα και ο πιο αδαής φαν ή έστω φίλος του διαγωνισμού έχει καταλάβει ότι η Γιουροβίζιον είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, πίσω και πέρα από τα φρου-φρου, τη χρυσόσκονη, τα φτερά, τα πούπουλα και τα μποά. Έχουν περάσει (θέλω να πιστεύω) ανεπιστρεπτί οι εποχές, όπου ακούγαμε τα εξής και μάλιστα από άτομα που παρίσταναν τους γιουροβιζιονολόγους: «Η τάδε δεν πήγε καλά, διότι δεν ταίριαζε το φόρεμα με το σκουλαρίκι και το παπούτσι» ή «πω, πω, το χτένισμα και το μανικιούρ κατέστρεψαν την δείνα», δίχως καν να εξετάζουν τα τραγούδια σε επίπεδο σύνθεσης, στίχου και ερμηνείας. Εδώ και κάποια χρόνια, η έρευνα πέρασε σε αρχειακό επίπεδο και ακόμα περισσότερο, σε επιστημονικό, με αναλύσεις σε βάθος, χωρίς να την αντιμετωπίζει ως υποκουλτούρα ή πανηγυράκι.
Ακόμα και στην Ελλάδα έχουν γραφτεί πτυχιακές και μεταπτυχιακές εργασίες, με θέμα τον διαγωνισμό. Μια πρώτη προσπάθεια έγινε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, μια σύγκριση της Γιουροβίζιον με το Σαν Ρέμο και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η πρώτη πτυχιακή με αποκλειστικό θέμα τη Γιουροβίζιον έγινε από τον Νίκο Τσιάμη, σημερινό πρόεδρο του INFE Cyprus στο Πάντειο (2002) και το πρώτο μεταπτυχιακό, στο ΕΚΠΑ, από την Μαρία Ζαμπέλη (2006).
Πρωτοπόροι, ωστόσο, θεωρούνται οι G. Yair & D. Maman, εβραϊκής καταγωγής, οι οποίοι προσπάθησαν μεταξύ 1995 και 1996 σε δύο άρθρα που δημοσιεύτηκαν σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά (και όχι στα απλά έντυπα των φαν, όπου και εγώ προσωπικά και άλλοι φαν λίγο πιο “ψαγμένοι” έχουμε προσπαθήσει να καταδείξουμε άγνωστες πτυχές της Γιουροβίζιον) να καταρτίσουν ένα μοντέλο ψηφοφορίας (Δυτική, Βόρεια, Ανατολική, Νότια Ευρώπη), για να εξηγήσουν πως και γιατί ψηφίζονταν μεταξύ τους διάφορες χώρες. Έκτοτε έχουν ακολουθήσει πολλές δημοσιεύσεις άρθρων και βιβλίων από φαν/επιστήμονες, οι οποίοι αντιμετωπίζουν πλέον τη Γιουροβίζιον ως ένα πολύπλοκο γεωπολιτικό, κοινωνικό, ανθρωπολογικό, γλωσσολογικό, μουσικό, μιντιακό, θρησκευτικό, πολιτισμικό, αισθητικό φαινόμενο. Σταθμητοί και αστάθμητοι παράγοντες καθορίζουν το αποτέλεσμα πολλών συμμετοχών, ενώ απουσιάζει η αντικειμενικότητα, αφού –σε τελική ανάλυση- υπεισέρχεται το γούστο, οι προτιμήσεις και οι ιδεοληψίες του καθενός.
Σημαντικός σταθμός στην έρευνα θεωρείται το ντοκυμανταίρ «The Secret history of Eurovision» (2011), όπου εξετάζονται συγκεκριμένα τραγούδια σε σχέση με πολιτικά γεγονότα στην Ευρώπη γενικότερα ή σε κάποια χώρα ειδικότερα, π. χ. δικτατορίες, εμφύλιοι, η εισβολή στην Κύπρο, ο πόλεμος στα Φώκλαντς, η πτώση του τείχους του Βερολίνου, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η Πορτοκαλί επανάσταση της Ουκρανίας και πολλά άλλα. Τόσο το θέμα των τραγουδιών, όσο και το αποτέλεσμα που έλαβαν έχουν άμεση συνάφεια με τα γεγονότα αυτά.
Μια άλλη διάσταση έδωσε η ένταξη της Γιουροβίζιον σε θεματικά πάνελ διεθνών συνεδρίων με θέμα τα λεγόμενα «mega events», δηλαδή μεγάλα τηλεοπτικά γεγονότα, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες ή κορυφαίες αθλητικές διοργανώσεις. Το πρώτο συνέδριο με θέμα αμιγώς τη Γιουροβίζιον έγινε στον Βόλο το 2008. Κατά την άποψή μας ήταν αποτυχημένο καθότι, πέρα από 5-6 ειδικούς, οι υπόλοιποι ήταν άσχετοι με τη Γιουροβίζιον. Ήταν διάφορα άτομα επιστήμονες και μη, οι οποίοι προσπαθούσαν να εφαρμόσουν ένα θεωρητικό μοντέλο, χωρίς να κατέχουν το διαγωνισμό σε βάθος και επιμένοντας μόνο στην είσοδο των ανατολικών χωρών.
Το 2009 ιδρύθηκε το «Eurovision Research Network», μια ομάδα ακαδημαϊκών, δημοσιογράφων, τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών και απλών φαν με ανησυχίες, με στόχο την ανταλλαγή ιδεών και απόψεων, τη διοργάνωση συνεδρίων (κάθε χρόνο από το 2010 και μετά, στην πόλη που διοργανώνει τη Γιουροβίζιον, συνήθως σε συνεργασία με το τοπικό πανεπιστήμιο) και την προώθηση δημοσιευμάτων και εκδόσεων σχετικά με το διαγωνισμό. Σε αυτό συμμετέχουν εκπρόσωποι διαφόρων σπουδών: μουσικολογία, Μ. Μ. Ε., θεατρικές σπουδές, πολιτικές σπουδές, φιλολογία, queer studies, gender studies, σπουδές πολιτισμού, ευρωπαϊκές σπουδές, κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, οι οποίοι προσπαθούν να διαφωτίσουν διάφορα ζητήματα. Μολονότι δεν έχει ανακοινωθεί ακόμα κάτι, αναμένουμε να γίνει συνέδριο και στη Βιέννη. Ίδωμεν.
