Τα παραδοσιακά μουσικά όργανα της Eurovision | Mέρος 2ο

Στη συνέχεια του αφιερώματός μας, πάμε να θυμηθούμε κάποια ακόμη παραδοσιακά μουσικά όργανα που έχουν ακουστεί/ εμφανιστεί στη σκηνή της eurovision ή σε εθνικούς τελικούς.

Το 1997, η Πορτογαλία κατέληξε στην τελευταία θέση χωρίς κανένα βαθμό. Στη μελωδία του τραγουδιού ”Antes do adeus” ακούσαμε το cavaquinho, μικρό παραδοσιακό έγχορδο της χώρας που ανήκει στην οικογένεια της κιθάρας. Εκτός της Ιβηρίας χρησιμοποιείται στη Βραζιλία, στο Πράσινο Ακρωτήριο (από το 1930) και στη Μαδέρα (αυτο-διοικητική περιοχή της Πορτογαλίας στον Ατλαντικό).

O Zeljko Joksimovic έχει χαρακτηριστεί ως ένας μέντορας της eurovision και δη των έθνικ συμμετοχών του διαγωνισμού. O τραγουδιστής και συνθέτης έχει γράψει τραγούδια για τη χώρα του τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Το 2004 πρωτο- εκπροσώπησε ο ίδιος -την τότε- Σερβία Μαυροβούνιο με το αξέχαστο σε πολλούς “Lane moje“. Η συμμετοχή περιλάμβανε τον ήχο του σάζι, (έγχορδο όργανο, ένα είδος τάμπουρα) και το καβάλι, ένα πνευστό όργανο συνδεδεμένο με την ύπαιθρο της Σερβίας.

Δύο χρόνια αργότερα συνέθεσε τη συμμετοχή της Βοσνίας Ερζεγοβίνης που “ταξίδεψε” στην Αθήνα. To “Lejla” από τους Hari Mata Hari συνοδεύτηκε επί σκηνής από αρκετά μουσικά παραδοσιακά όργανα όπως τη Sargija, ένα λαούτο παραπλήσιο με το μπουζούκι που χρησιμοποιείται στη λαϊκή μουσικών βαλκανικών χωρών όπως η Σερβία, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία.

Το 2008, μετά τη νίκη της χώρας του συνθέτει το “Oro” και το αναθέτει στην τραγουδίστρια Jelena Tomašević. Σε γνώριμα νερά μας παραδίδει μια μελωδική βαλκανική μπαλάντα με τη συνοδεία βιολιού, παραδοσιακών έγχορδων και πνευστών όπως η φούρλα, ένα πνευστό μουσικό όργανο παραπλήσιο του ζουρνά. Το 2012, επέστρεψε στον διαγωνισμό αυτή τη φορά πάλι ως ερμηνευτής έχοντας στις βαλίτσες του το “Nije Ljubav Stvar“. Στη σκηνή του Μπακού βρέθηκε με τη συνοδεία εγχόρδων, κρουστών και πνευστών οργάνων όπως το καβάλι.

Η Εσθονία έκανε μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις φέτος και βρέθηκε στο μεγάλο τελικό. Το χιπ χοπ συγκρότημα 5miinust και οι nu- folk Puuluup κατάφεραν να ξεχωρίσουν με το “(Nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi” και τον ήχο της talharpa. H talharpa είναι ένα μουσικό όργανο δύο έως τεσσάρων χορδών από τη Βόρεια Ευρώπη και ιστορικά παιζόταν στις εσθονικές- σουηδικές περιοχές και στη Δυτική Εσθονία.

Η Μαρίνα Σάττι κατόρθωσε να επαναφέρει τη χώρα μας σε τροχιά προκρίσεων. Επιλέγοντας τον ήχο του ζουρνά, το “Ζάρι” πάντρευε τα παραδοσιακά μουσικά στοιχεία με τα σύγχρονα ακούσματα. Η φετινή συμμετοχή μας έδωσε, λοιπόν, στην Ευρώπη “κάτι από Ελλάδα” και αυτή μας τίμησε με την 8η θέση στο τηλεοπτικό κοινό.

Το Μάλμε της Σουηδίας είχε φιλοξενήσει ξανά τη διοργάνωση του διαγωνισμού της eurovision το 2013. Εκεί μεγάλη νικήτρια στέφθηκε η Emmelie De Forest από την ακριβώς απέναντι πλευρά της Δανίας. Το “Only Teardrops” ενθουσίασε στο μέγιστο βαθμό το Ευρωπαϊκό κοινό με το νταούλι και το tin whistle. Η φλογέρα από κασσίτερο ή ιρλανδική φλογέρα (όπως θα την ονομάζαμε στα Ελληνικά) είναι το φλάουτο των ιθαγενών της Αμερικής και συνδέεται στενά με την ιρλανδική παραδοσιακή και κέλτικη μουσική. Το νταούλι, τώρα, είναι ένα μεμβρανόφωνο μουσικό όργανο της ελληνικής, τουρκικής και μεσανατολικής λαϊκής και δημοτικής μουσικής. Νταούλια επί σκηνής είχαν και οι συμμετοχές της Μολδαβίας το 2005, της Σερβίας Μαυροβούνιο την ίδια χρονιά και της Βοσνίας Ερζεγοβίνης το 2009.

Την ίδια χρονιά, την Ελλάδα εκπροσώπησαν οι Koza Mostra και ο αείμνηστος Αγάθωνας Ιακωβίδης. Το “Alcohol Is Free” αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το κοινό και τις κριτικές επιτροπές που του έδωσαν την 6η θέση στον μεγάλο τελικό. Ο βαλκανικός ήχος με το μπαγλαμαδάκι άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις τη βραδιά εκείνη. Το μπαγλαμαδάκι είναι μια μικρογραφία του μπουζουκιού και χρησιμοποιείται στην ελληνική λαϊκή μουσική. Έχει τρεις διπλές χορδές και ο ήχος του χαρακτηρίζεται ως οξύς. Το μπαγλαμαδάκι χρησιμοποιήθηκε, επίσης, από τις Κυπριακές συμμετοχές του 1997 και του 2008 αντίστοιχα.

Ένας είδος tamburica χρησιμοποίησε η Κροατία στη συμμετοχή της το 2006 στην Αθήνα. Το μουσικό έγχορδο συνόδευσε της Severina επί σκηνής ερμηνεύοντας το “Moja Štikla”, ένα κατεξοχήν φολκ ξεσηκωτικό τραγούδι. Η tamburica αποτελεί το εθνικό έγχορδο μουσικό όργανο της Κροατίας, αν και είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στη Σερβία, τη Βοσνία, τη Σλοβενία αλλά και την Ουγγαρία.

To “Dinle” των Şebnem Paker and Grup Etnik αποτελεί την πιο επιτυχημένη συμμετοχή της Τουρκίας για τη δεκαετία του ’90. Το τραγούδι ερμηνεύτηκε στη σκηνή με τη συνοδεία έγχορδων και κρουστών οργάνων όπως είναι το bağlama- saz και το δικό μας γνωστό τουμπελέκι. Το Bağlama ανήκει στην οικογένεια των εγχόρδων με μακρύ λαιμό που χρησιμοποιούνταν και στην οθωμανική λαϊκή μουσική. Από την άλλη, το τουμπερλέκι είναι γνωστό από την αρχαιότητα με τα ονόματα στάμνα, ταραμπούκα ή τσιμπουρλέκι (Κύπρος).

Προχωράμε σε μια άλλη δημοφιλή συμμετοχή της Τουρκίας, το “Dum Tek Tek“. H Hadise εμφανίστηκε στη Μόσχα το 2009 με έκδηλα τα έθνικ στοιχεία της χώρας της, τόσο μουσικά όσο και σκηνικά. Τη μουσική του “Dum Tek Tek” συνόδεψε ο ήχος του darbuka, παραπλήσιο με το δικό μας τουμπελέκι. Χρησιμοποιείται πιο συχνά στην παραδοσιακή μουσική της Αιγύπτου, αποτελώντας εθνικό σύμβολο της μουσικής Shaabi.

Την ίδια χρονιά, στη δεύτερη συμμετοχή του, το Αζερμπαϊτζάν εκπροσωπήθηκε από τον δημοφιλή τραγουδιστή Arash και την Aysel. Με το εθνοποπ τραγούδι “Always“, οι δύο τραγουδιστές ξεσήκωσαν την Ευρώπη, η οποία το κατέταξε στην 3η θέση. Το κομμάτι περιλάμβανε τις μουσικές καταβολές του tar, ενός Αζέρικου παραδοσιακού έγχορδου που χρησιμοποιείται στις μουσικές πολλών χωρών όπως το Τατζικιστάν, τη Γεωργία, την Αρμενία, το Ιράν και το Ουζμπεκιστάν.

Φέτος, τη χώρα της φωτιάς, εκπροσώπησαν οι FAHREE και Ilkin Dovlatov με το “Özünlə apar”. Όπως μας έδειξαν και στο βιντεοκλιπ, οι Αζέροι πρόσθεσαν τη μελωδία του Kamancheh στη σύνθεση του κομματιού. To Kamancheh είναι ένα έγχορδο μουσικό όργανο από το Ιράν. Σχετίζεται με το rebab που είναι ιστορικός πρόγονος του kamancheh και της βυζαντινής τοξωτής λύρας.

Έγχορδα, πνευστά, κρουστά παραδοσιακά μουσικά όργανα στους εθνικούς τελικούς της Eurovision

Κάπου εδώ θα ήταν ενδιαφέρον να αναφέρουμε και μερικά παραδοσιακά μουσικά όργανα που ακούστηκαν σε τραγούδια, που δεν κατάφεραν να εκπροσωπήσουν τη χώρα τους στον διαγωνισμό της Eurovision.

Το 2015, η Shaya φάνταζε το μεγαλύτερο φαβορί για την εκπροσώπηση της Ελλάδας, κάτι τελικά που δεν επιβεβαιώθηκε. Το “Sunshine” περιλάμβανε στη μουσική τους ήχους του κλαρίνου και του νταουλιού. Το νταούλι συνοδεύτηκε από το κλαρίνο -και εδώ- όπως συμβαίνει συχνότερα. Το κλαρίνο κατασκευάστηκε το 1690 από τον Γερμανό Γιόχαν Κρίστοφ Ντένερ στη Νυρεμβέργη. Το σύγχρονο όργανο δεν ανήκει στην ελληνική οργανολογία.

Την ίδια χρονιά, την Shaya συναγωνίστηκε η Θωμαή Απέργη. Η τραγουδίστρια συνέδεσε με περίτεχνο τρόπο τη jazz με το συρτάκι. Όπως φανερώνεται και από τον τίτλο, στο τραγούδι ακούμε το μπουζούκι. Η συμμετοχή τερμάτισε στη 2η θέση πίσω από το “One Last Breathe” της Μαρίας Έλενας Κυριάκου. Το μπουζούκι θεωρείται η μετεξέλιξη της αρχαιοελληνικής πανδούρας, αρχαίο έγχορδο όργανο στην τάξη των λαούτων και της κιθάρας. Την ίδια χρονιά, τον ήχο του μπουζουκιού περιλάμβανε και η συμμετοχή του Barrice “Ela“. Μπουζούκι ακούσαμε και σε ένα από τα τρία τραγούδια που ερμήνευσε η Έλενα Παπαρίζου για τον εθνικό τελικό του 2005. Το “ΟΚ” κατέληξε στην 2η θέση με ποσοστό 24.55%

Πέντε χρόνια νωρίτερα, Μάνος Πυροβολάκης και Ελένη Φουρέϊρα προσπάθησαν να εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στη eurovision. ”Η Κιβωτός του Νώε” περιλάμβανε το παίξιμο της κρητικής λύρας που είδαμε και επί σκηνής. Σε αυτό συμμετείχε και ο Don’t Ask. Το τραγούδι τερμάτισε στην 2η θέση του εθνικού τελικού. Η κρητική λύρα έγινε πρώτη φορά γνωστή στη βυζαντινή Κρήτη και θεωρείται πλέον η δημοφιλέστερη παραλλαγή της βυζαντινής λύρας.

Το 1980, ο Κώστας Κορδάλης προσπάθησε να εκπροσωπήσει τη Γερμανία. Ο Ελληνο- Γερμανός τραγουδιστής ερμήνευσε το “Pan” με τη συνοδεία ενός μουσικού οργάνου που δεν έχουμε ξαναδεί στη σκηνή της eurovision. Ο αυλός του Πάνα είναι ένα πνευστό μουσικό όργανο και στην αρχαιότητα υπήρξε το βασικό μουσικό όργανο των βοσκών. Το παμφλάουτο (όπως είναι, επίσης, γνωστό) είναι διαδεδομένο στην Ανατολική Ευρώπη, στις Άνδεις (Περού) και σε αρκετές ασιατικές χώρες.

Στον φετινό εθνικό τελικό της Σερβίας έλαβε μέρος η Breskvica. Το τραγούδι της “Gnezdo orlovo” φάνταζε το απόλυτο φαβορί, κάτι που εν τέλει δεν επετεύχθη. To κοινό της χάρισε απλόχερα την πρώτη θέση, αλλά η κριτική επιτροπή είχε άλλη γνώμη. Στη παρουσία επί σκηνής μαζί με την τραγουδίστρια εμφανίστηκαν γκάϊντες αλλά και νταούλια.

H συνέχεια και το τέλος του αφιερώματός μας στο επόμενο άρθρο..