Τσιγγάνικη ψυχή: Ρομά καλλιτέχνες στη Γιουροβίζιον

Ρομά-Αθίγγανοι-Τσιγγάνοι

Είναι πολύ λίγοι, ωστόσο έδωσαν τη δική τους “πινελιά”. Αξίζει να κάνουμε μια μικρή αναδρομή στους Ρομά που εμφανίστηκαν στη Γιουροβίζιον.

Οι Ρομά (Ρομ στον ενικό, που σημαίνει “άνδρας”, “σύζυγος”), είναι νομαδικός λαός με ινδική προέλευση. Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πως και πότε ήρθαν στην Ευρώπη. Ονομάζονται επίσης Αθίγγανοι (< α + θιγγάνω), δηλαδή οι ανέγγιχτοι. Από την ελληνική αυτή λέξη προέρχεται το Zigeuner στα Γερμανικά, το Zingaro στα Ιταλικά, το Tsigan στα Σλαβικά και άλλα. Υπάρχει και η -υποτιμητική στα Ελληνικά- λέξη Γύφτοι (< Αιγύπτιοι), καθώς παλιότερα πιστευόταν ότι είχαν αιγυπτιακή προέλευση. Από εκεί προήλθε στα Αγγλικά το Gypsy, στα Γαλλικά το Gitan, στα Τουρκικά το Kipti ή στα Ισπανικά το Gitano. Στο ίδιο πλαίσιο, οι Ούγγροι τους αποκαλούν Faraonépe, από το ελληνικό “Φαραώ”.

Οι ρομά καλλιτέχνες της Γιουροβίζιον

Η πρώτη αθίγγανη που όχι απλώς πήγε στη Γιουροβίζιον, αλλά διακρίθηκε κιόλας, ήταν η Περουβιανή Betty Missiego (Ισπανία 1979-Beatriz Teresa Missiego) που ήρθε 2η με το Su canción (= Το τραγούδι σου), ένα άσμα για την ειρήνη.

Ακολούθησε η Remedios Amaya (Ισπανία 1983-Dolores Amaya Vega) με το πολιτικό τραγούδι ¿Quién maneja mi barca? (= Ποιος οδηγεί τη βαρκα μου), μια καταγγελία κατά της Αγγλίας, για τον πόλεμο στα Φώκλαντ, με αντίπαλο την Αργεντινή. Ήρθε τελευταίο με 0 βαθμούς.

Οι Azúcar Moreno (Δηλαδή “Μαύρη Ζάχαρη”, Ισπανία 1990-Encarna και Toñi Salazar), παρά το τεχνικό πρόβλημα που τις ανάγκασε να φύγουν από τη σκηνή και να επιστρέψουν λίγο μετά, ήρθαν στην 5η θέση με το Βandido (= Ληστής).

Δύο φορές στη σειρά είδαμε τον Tony Wegas (Αυστρία 1992, 1993- Anton Hans Sarközi), αθίγγανο ρουμανικής καταγωγής, με παππούδες Ούγγρους. Δεν τα πήγε κι άσχημα: με το Zusammen geh’n (= Πορευόμαστε μαζί) κατετάγη 10ος και με το Μaria Magdalena 14ος.

Οι δυό Ρομά του 1996 δεν τα πήγαν καθόλου καλά: αφενός ο Antonio Carbonell (Ισπανία) με το ¡Ay, qué deseo! (= Αχ, τι πόθος!) κατέληξε 20ος, αφετέρου η Jasmine (Φινλανδία-Jasmine Tatjana Anette Valentin), από πολύτεκνη οικογένεια (έχει 23 αδέλφια), με Niin kaunis on taivas (= Τι όμορφος είναι ο ουρανός!) ήρθε 23η.

Το 2005 την Πολωνία εκπροσωπεί το συγκρότημα Ivan & Delfin (Ivan Komarenko, Lukasz Lazer, Wojtek Olszewski, Radoslawa Boguslawska, Aneta Bocwinska-Bartoszuk, Gosia Andrzejwska), το οποίο παρουσίασε μια τσιγγάνικης έμπνευσης χορογραφία (αλλά και ενδυμασίες για τις χορεύτριες) με το τραγούδι τους Czarna dziewczyna (= Μελαχροινή κοπέλα). Αγνοούμε πόσα από τα μέλη του συγκροτήματος έχουν τσιγγάνικη καταγωγή.

Το 2009 το συγκρότημα Gipsy.cz (Radoslav Banga Vojta Lavička, Petr Surmaj, Jan Surmaj), με το Αven Romale (= Ελάτε, Ρομά!) και τον τραγουδιστή να είναι ντυμένος “Σούπερ Γύφτος” (μια παραλλαγή του Σούπερμαν), ήρθε τελευταίο με μηδέν βαθμούς στον ημιτελικό.

To 2012 η Sofi Marinova (Sofi Marinova Kamenova) ερμήνευσε για τη Βουλγαρία το Love Unlimited. Την αποκαλούν “Το τσιγγάνικο αηδόνι” και “Το τσιγγάνικο μαργαριτάρι”. Ισοψήφισε στον ημιτελικό με τη Νορβηγία, αλλά κατετάγη 11η, με τη Σκανδιναβική χώρα να προκρίνεται. Κρίμα, διότι είχε και Ελληνικά το τραγούδι “Σ’ αγαπώ πολύ” κάτι που έχει γίνει μόνο τέσσερεις φορές σε άσματα εκτός Ελλάδας και Κύπρου.

Το 2013 την τότε Π.Γ.Δ.Μ. εκπροσώπησε το ντουέτο Esma & Lozano. Η Esma Redžepova-Teodosievska, η οποία έφυγε το 2016 από τη ζωή, αποκαλείτο η “Βασίλισσα των τσιγγάνων”. Με το Pred da se razdeni (= Πριν από το ξημέρωμα) έμειναν 16οι στον ημιτελικό. Αρχικά είχε επιλεγεί το εθνικοπατριωτικό “Imperija” (= Αυτοκρατορία), ωστόσο η δυσαρέσκεια του κόσμου (ίσως και ενδεχόμενη διαμαρτυρία της Ελλάδας-όπως ακούστηκε)οδήγησε στην αλλαγή του.

Την Ουγγαρία εκπροσώπησε, και μάλιστα δύο φορές ο József “Joci” Pápai, τσιγγάνικης καταγωγής, το 2017 με το τραγούδι Origo (= Καταγωγή), οπότε ήρθε 8ος και το 2019 με το Az én apám (= Ο πατέρας μου), που έμεινε 12ος στον ημιτελικό.

Πατήρ και υιός Χατζής

Στην Ελλάδα είχαμε (τουλάχιστον) δύο φορές αθίγγανους υποψήφιους σε εθνικούς τελικούς: ο ένας είναι ο θρυλικός Κώστας Χατζής, ο οποίος ήρθε 3ος το 1979 με το Να’ χαν όλοι οι άνθρωποι μια αγαπή όπως εγώ και το 1980 έγραψε το Πάρε ένα κοχύλι απ’ το Αιγαίο (3ο με τη φωνή του Δάκη), ενώ το 2003 διαγωνίστηκε ο γιος του, Αλέξανδρος Χατζής, με το τρίγλωσσο (Ελληνικά, ιταλικά, Ισπανικά) Η αγάπη είναι δρόμος / L’amore è la strada (4ος).

Επιλεγόμενα

Γνωρίζουμε δύο τσιγγάνικες διασκευές: το ¡Qué bueno, qué bueno! (Ισπανία 1965) με την Conchita Bautista που έγινε σε τσιγγάνικη εκτέλεση από την ίδια. Η πιο γνωστή περίπτωση, φυσικά, αποτελεί το Volare του Domenico Modugno (Iταλία 1958) από τους Gypsy Kings.

Τα Ρομανί (η γλώσσα των τσιγγάνων) ακούστηκαν στο Aven Romale (Τσεχία 2009), κατά το ήμισυ στο Pred da se razdeni (Π.Γ.Δ.Μ. 2013), αλλά και σε μια φράση του Love Unlimited (Βουλγαρία 2012). Μπορείτε να δείτε κι αυτό το αφιέρωμα στις σπάνιες γλώσσες.

http://infegreece.gr/%ce%b3%ce%b9%ce%bf%cf%85%cf%81%ce%bf%ce%b2%ce%af%ce%b6%ce%b9%ce%bf%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%cf%80%ce%bf%ce%bb%cf%85%ce%b3%ce%bb%cf%89%cf%83%cf%83%ce%af%ce%b1-%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%bf%cf%82-%ce%b4/