Το παζλ που συνέθετε την πρώην Γιουγκοσλαβία
Η πρώην Γιουγκοσλαβία ήταν μια χώρα, στην οποία διοργανώνονταν μεγάλα φεστιβάλ (Opatija, Zagreb, Split, Βελιγράδι, Σκόπια και άλλα), στα οποία διαγωνίζονταν όχι μόνο νέα ονόματα, για να γίνουν γνωστά, αλλά και καταξιωμένοι καλλιτέχνες. Στη Jugovizija, δηλαδή τον γιουγκοσλαβικό εθνικό τελικό, ο οποίος άλλαξε πολλές μορφές και τίτλους, και στον οποίο βασίλευαν οι ανταλλαγές βαθμών, η τακτική ψήφος και η αδιαφάνεια, έπαιρναν μέρος καλλιτέχνες από τις 6 ομόσπονδες σοσιαλιστικές δημοκρατίες της χώρας (Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina , Socijalistička Republika Hrvatska, Socijalistička Republika Makedonija, Socijalistička Republika Crna Gora , Socijalistička Republika Srbija, Socialistična republika Slovenija), καθώς και τις δύο αυτόνομες περιοχές (Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo, Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina). Από τις 27 συμμετοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, 10 ανήκαν στην Κροατία, 6 στη Σλοβενία, 5 στη Βοσνία-Ερζγοβίνη, 3 στη Σερβία, 2 στο Μαυροβούνιο, 1 στις Σερβία και Μαυροβούνιο μαζί, και καμία στις υπόλοιπες περιοχές.
Όσον αφορά στη Σλοβενία, μόνο οι 4 νίκες είναι πραγματικά σλοβενικές, αφού οι δύο πρώτες (1961, 1962) αφορούν σε Σέρβες καλλιτέχνιδες, οι οποίες εκπροσώπησαν μεν το TV Ljubljana, τραγούδησαν δε στα Σερβικά. Τα Σλοβενικά ακούστηκαν 4 φορές στον διαγωνισμό (1966, 1967, 1970, 1975), προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων στις υπόλοιπες περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, διότι τα θεωρούν υποδεέστερα από τα Σερβοκροατικά, τα τραγούδια εκείνα, ωστόσο, έγιναν κάτι παραπάνω από κλασικά. Εμείς θα σταθούμε σε 4 μεγάλες κυρίες της σλοβενικής μουσικής, με έντονη παρουσία στους εθνικούς τελικούς, για να δούμε εν συντομία τις ενδιαφέρουσες ιστορίες τους.
H Majda Sepe χρησιμοποίησε και ορθά και πλάγια μέσα
Πρώτη η Majda Sepe (1937-2006), σύζυγος του Mojmir Sepe (μαέστρος YUG 66, 70, SLN 97, 98). Ήδη το 1962 μετείχε με το Sulamit (δίχως κατάταξη). Το 1969 ήρθε με το Grad iz peska 2η και το 1971 με το Regrat 6η. Για την ιστορία, το 1971 διαγωνίστηκε μαζί με την Esma Redzepova (3η με το Malo, malo), η οποία έμελλε να εκπροσωπήσει την Π.Γ.Δ.Μ. το 2013. Βρίσκουμε τη Majda Sepe ξανά το 1973 με το Nekoc, nekje (9η), το 1974 με το Najin sin (11η) και το 1976 με το Gledam te (2η). Το 1966, όταν η Σλοβένα εκπρόσωπος Berta Ambrož έχασε το τραίνο για το Λουξεμβούργο και πήγε με ταξί στα σύνορα, για να το προλάβει, η Sepe έφυγε μαζί με τον άνδρα της με άλλο τραίνο, για να την αντικαταστήσει κρυφά. Το 1970 το τραγούδι Pridi, dala ti bom cvet «Έλα, θα σου δώσω το άνθος μου» πέρασε με το demo της Majda Sepe, όμως προκλήθηκε μεγάλο σκάνδαλο, για το αν θα έπρεπε μια 33χρονη μητέρα να πει ένα τραγούδι με σεξουαλικό υπονοούμενο. Μια επιτροπή αποφάσισε ότι καταλληλότερη θα ήταν η άπειρη 18χρονη Εva Sršen, την οποία προετοίμασαν κατάλληλα για τον διαγωνισμό (για την ιστορία, αντάλλαξαν ένα “μιλημένο” 4άρι με το Ηνωμένο Βασίλειο). Ήταν φεστιβαλική τραγουδίστρια. Μερικές επιτυχίες της: Med iskrenimi ljudmi, Ribič ribič me je ujel, Kje je tista trava, Šuštarski most (διασκευή του Waterloo Road. Είναι το γνωστό Champs Élysées με τον Joe Dassin), Prelepa si bela Ljubljana, Bele ladje.
Η Marjana Deržaj “έφτασε στην πηγή” αλλά “δεν ήπιε νερό”
Η Marjana Deržaj (1936-2005) μετείχε με το Kako sva si razlicna, ένα ντουέτο με τον Stane Mancini ήδη στην πρώτη επιλογή της χώρας το 1961 (χωρίς κατάταξη). Το 1964 με το Zlati April ήρθε σε ισοψηφία 1η, αλλά υπερίσχυσαν οι μεγάλοι βαθμοί (τα τριάρια) του Život Je Sklopio Krug με τον Βόσνιο Sabahudin Kurt, που παραλίγο όμως να ακυρωθεί, διότι οι στίχοι του πάρθηκαν κρυφά από μια ποιητική συλλογή του σουρεαλιστή Σέρβου ποιητή Stevan Raičkovit. Την βρίσκουμε ξανά το 1965 με τρία τραγούδια (Skrat pri klavirju, Vzemi moj nasmeh και To je moj zlati sin), χωρίς κατάταξη, το 1967 με το Nebo na dlani (χωρίς κατάταξη), το 1969 με το Carovnica (8η) και το 1970 με το Sreca je spati na svojem (10η). Επίσης φεστιβαλική καλλιτέχνιδα. Επιτυχίες της: Kitare iz Meksika, Ptičje strašilo, Vrni se kdaj v Ljubljano, Življenje s pesmijo, Pesmi od srca και άλλες.
Η Γιούροσταρ Ditka Haberl των ποπ γκρουπ
Η Ditka Haberl (1947-) ήρθε το 1970 3η με τους Bele Vrane και το Hvala ti, ενώ το 1971 ήρθε με ίδιο γκρουπ και το Od srca do srca 8η και σε ντουέτο με τον Doca Marolt 9η, με τίτλο Pesem za otroka. Το 1973 ήταν το μεγάλο φαβορί (της είχαν κάνει και εξώφυλλο), αλλά την άφησαν επίτηδες εκτός τελικού για μία ψήφο. Το 1975 με το Dan ljubezni και τους Pepel In Kri (Ashes and Blood) ήρθε 1η και εκπροσώπησε τη Γιουγκοσλαβία, ενώ το 1976 οι ίδιοι με το Moja srecna zvezda ήρθαν 6οι. Την ξαναβρίσκουμε, μαζί με τα περισσότερα μέλη των Pepel in Kri στα φωνητικά του Toto Cutugno στο Insieme (ITA 90). Πολλές φορές έκαναν φωνητικά σε εθνικούς τελικούς με το όνομα Strune, με πιο αξιοσημείωτη περίπτωση εκείνη της Ρουμάνας Dida Dragan (Ljubljana 93). Είναι η πιο “ποπ” από τις 4 κυρίες και έγινε περισσότερο γνωστή όχι από τη σόλο καριέρα της, αλλά όταν ήταν μέλος σε δύο από τα ιστορικότερα γκρουπ της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Επιτυχίες των Pepel in Kri: Čuj deklica, Pesem za dinar, Sonce pomladi. Επιτυχίες των Bele Vrane: Na vrhu nebotičnika (Mala Terasa), Maček v žaklju, Mini Maxi. Το πρώτο τους χιτ, πάντως, ήταν η διασκευή της συμμετοχής του 1966, Brez besed.
Η Elda Viler ήρθε τρεις φορές 2η. Άπιαστο όνειρο η Γιουροβίζιον.
Η Elda Viler (1944-) ξεκίνησε να διαγωνίζεται με το Ko si z menoj το 1966 (2η). Ακολούθησαν το Ce bi teden stel osem dni το 1968 (2η), το 1973 το Slisis, skoljka poje ti (4η), το 1974 το Neodposlano pismo (2η) και το 1975 το Rijec po rijec χωρίς κατάταξη. Είναι η μόνη που ηχογράφησε τη συμμετοχή του 1962, στα Σλοβενικά, με τίτλο Ne prižigaj luči v temi, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Με θητεία στα φεστιβάλ, έχει κάνει πολλά χιτ. Η κόρη της, Ana Dežman, μετείχε κι εκείνη τρεις φορές σε σλοβενικές επιλογές, το 2002 (4η), το 2003 (9η) και το 2004.
Με εξαίρεση την Ditka Haberl που συνέχισε ως χορωδός με τους Strune, οι άλλες τρεις κυρίες μετά από την αποχή της χώρας για 4 χρόνια (1977-1980) δεν επέστρεψαν ποτέ σε εθνικούς τελικούς, σε αντίθεση με άλλους καλλιτέχνες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι οποίοι συνέχισαν, ακόμα και μετά τη διάλυσή της, να διαγωνίζονται…
