1 Οκτωβρίου σήμερα και η Κύπρος μας εορτάζει 57 χρόνια ανεξαρτησίας. Με τις συνθήκες της Ζυρίχης – Λονδίνου και μετά από αιματοβαμμένους αγώνες των κατοίκων της, η Κύπρος γίνεται ανεξάρτητο κράτος με εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τι σχέση έχει τώρα αυτό με τη Eurovision θα μου πείτε; Μπορεί λοιπόν η Ουκρανία και η Jamala να κατηγορήθηκε ότι το τραγούδι της 1944 περιείχε πολιτικό περιεχόμενο, αλλά τόσο εμείς, όσο και η Κύπρος ίσως και να τραγουδήσαμε πολιτικά, για το νησί της Αφροδίτης και για το γνωστό πρόβλημα που αντιμετωπίζει από το 1974. Με αφορμή λοιπόν τη σημερινή ημέρα, ας δούμε κάποια από τα τραγούδια που συμμετείχαν ή προσπάθησαν να φθάσουν στο διαγωνισμό της Eurovision και αναφέρονται στην αγαπημένη μας Κύπρο.
Ελλάδα 1976
Η ΕΙΡΤ που το 1974 έκανε το ντεμπούτο της στο διαγωνισμό, αποφασίζει το 1975 να απέχει, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την παρθενική συμμετοχή της γείτονας εκείνη τη χρονιά. Το 1976 ήταν η σειρά της Τουρκίας να απουσιάσει, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συμμετοχή μας στο διαγωνισμό, που ήταν ένα μοιρολόι για τα θύματα του Αττίλα.
Ιθύνων νους ο Μάνος Χατζηδάκις, που τότε ήταν δντης του τρίτου προγράμματος της ΕΡΑ. Σε μία νύχτα γράφηκε το Παναγιά μου. Συνθέτρια η ίδια η Μαρίζα Κωχ και στιχουργός ο Μιχάλης Φωτιάδης. Ο Χατζηδάκις επέλεξε τη Μαρίζα Κωχ και της ζήτησε να πάει με ένα παραδοσιακό μοιρολόι στη Eurovision, γιατί εκείνη την εποχή η ερμηνεύτρια είχε κυκλοφορήσει ένα δίσκο, με δύο παραδοσιακά τραγούδια έχοντας εξώφυλλου του δίσκου τη διχοτομημένη Κύπρο.
Η ιστορία στη συνέχεια γνωστή. Τούρκοι μετανάστες της Χάγης, όπου διεξάγονταν ο διαγωνισμός απειλούσαν για την ακεραιότητα της ελληνικής αποστολής, ενώ οι διοργανωτές ζήτησαν από τη Μαρίζα Κωχ να εμφανισθεί στη σκηνή με δική της ευθύνη, φοβούμενοι κάποιον ελεύθερο σκοπευτή. Το θέμα πήρε τεράστιες διαστάσεις στην Τουρκία, με τους Γκρίζους Λύκους να απειλούν ότι θα δολοφονήσουν την ερμηνεύτρια μας, για αυτή την προσβολή.
Η τουρκική δημόσια τηλεόραση ενοχλήθηκε εξίσου και διέκοψε τη μετάδοση του ελληνικού τραγουδιού , κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού της 3ης Απριλίου, μεταδίδοντας ένα βίντεο με χορό της κοιλιάς του μάλλον εθνικιστικού τραγουδιού Memleketim (Πατρίδα μου), που είχε χρησιμοποιηθεί από την τουρκική τηλεόραση και κατά τη διάρκεια της εισβολής στην Κύπρο.
Παρά τις αντιδράσεις όμως των Τούρκων η Μαρίζα Κωχ, συνοδευόμενη μόνο από τον Δημήτρη Ζουμπούλη στο λαούτο, φορώντας μία μαύρη κελεμπία και ένα χρυσό κόσμημα βυζαντινής τεχνοτροπίας και με μία σπαραχτική ερμηνεία, πέρασε το μήνυμα του τραγουδιού σε όλη την Ευρώπη.
Στον τόπο αυτό όταν θα πάτε, όι όι, μάνα μου!
Σκηνές αν δείτε, αν δείτε στη σειρά
Δε θα `ναι κάμπινγκ για τουρίστες, όι όι, μάνα μου!
Θα `ναι μονάχα, μονάχα προσφυγιά
Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου!
Κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό: Η Μαρίζα Κωχ πρόσθεσε στους αρχικούς στίχους δύο επιπλέον στροφές, τις οποίες και ερμήνευε σε όλες τις συναυλίες που έδινε ιδιαίτερα με το Νίκο Ξυλούρη εκείνη την εποχή, προσθέτοντας κάθε χρόνο που περνάει από την εισβολή.
Σαράντα τρία χρόνια έχουν περάσει
αιμοραγούν παλιές και νέες πληγές
όλου του κόσμου η ιστορία έχει αλλάξει
και για την Κύπρο στέλνουν μοναχά ευχές
Γίναν γονείς οι γιοι των τόσων αγνοουμένων
Γίναν μητέρες οι κόρες των νεκρών
Πόσο θα αντέχουν οι ψυχές να περιμένουν
μες το παζάρι των βρώμικων καιρών
Παναγιά μου, Παναγιά μου παρηγόρα την καρδιά μου.
Κύπρος 1995
Η Κύπρος στα πρώτα χρόνια των συμμετοχών της απέφυγε να στείλει τραγούδι με πολιτικό περιεχόμενο και όταν το έκανε κάποιες φορές, ήταν γενικόλογο και απλά υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης (Η Αγαπή Ακόμα Ζει, Μη Σταματάς) ή με οικολογικό περιεχόμενο (S.O.S.), ποτέ όμως για το κυπριακό ζήτημα. Την πενταετία όμως 1995-1999, το τόλμησε αρκετές φορές, παίρνοντας μάλιστα και πολύ καλά αποτελέσματα στο διαγωνισμό.
Το 1995 ο Άλεξ Παναγή κάνει την έκπληξη στον εθνικό τελικό που διοργάνωσε το ΡΙΚ, αφήνει στη δεύτερη και τρίτη θέση τα δύο τραγούδια του Μιχάλη Χατζηγιάννη και κερδίζει το εισιτήριο για το Δουβλίνο. Με μία άκρως φεστιβαλική ερμηνεία και εμφάνιση στο Point Theater ο Άλεξ Παναγή τραγουδά για τους αγώνες των Κύπριων, κάτω μάλιστα και από αντίξοες συνθήκες, αλλά με πίστη (φωτιά) και επιμονή για να διατηρήσουν την ταυτότητα και την ελληνικότητα τους. Οι στίχοι εξάλλου του τραγουδιού είναι χαρακτηριστικοί:
Η φωτιά στην ψυχή μου που καίει
πάντα κίνδυνος υπάρχει να σβηστεί
απ’ της πίκρας το μέλι
που χύνεται σαν τη βροχήΚι όμως προχώρησα
λόγια δε χώνεψα
είμαι ο Έλληνας που προσπερνά
είπαν να μην ρωτώ
λόγους να μη ζητώ
έζησα μόνος μου στη φωτιά
Κάτι που πολλοί ίσως δεν γνωρίζουν: Η βαθμολογία της Ελλάδας που ψήφιζε τελευταία, στέρησε την έβδομη θέση από την Κύπρο. Το γεγονός ότι η ελληνική επιτροπή βαθμολόγησε με 8 το Στη Φωτιά και έδωσε το 10 στη Σλοβενία, έριξε δύο θέσεις την Κύπρο, που κατέληξε στην ένατη θέση του βαθμολογικού πίνακα.
Κύπρος 1997
Για ένα νησί στον “Ήλιο που περιμένει” τραγούδησαν τα αδέρφια Χαρά και Άνδρος Κωνσταντίνου, ένα τραγούδι που έγραψε η επίσης αδερφή τους Κωνσταντίνα. Η Κωνσταντίνα μεσουρανούσε εκείνη την εποχή σε Ελλάδα και Κύπρο και είχε και η ίδια εκπροσωπήσει τη χώρα της το 1983, με όχι τόσο καλά αποτελέσματα σε ένα ντουέτο με τον Σταύρο Σιδερά.
Το 1997 λοιπόν η Κωνσταντίνα επιστρέφει ως συνθέτρια κερδίζει με ευκολία τον εθνικό τελικό της Κύπρου και η ίδια με τα αδέρφια της ταξιδεύουν στην Ιρλανδία, καταφέρνοντας να φέρουν την χώρα τους στην πέμπτη θέση μετά από 15 ολόκληρα χρόνια.
Με μία σκηνική εμφάνιση που έμοιαζε όπως σχολιάστηκε τότε με στήσιμο συμμετοχής του Ισραήλ, με μία πολύ έξυπνη και δεμένη ενορχήστρωση, αλλά και με άψογα φωνητικά το Μάνα Μου έκλεψε τις εντυπώσεις και παρότι παρουσιάστηκε στη θέση νο1, ψηφίστηκε από σχεδόν όλες τις χώρες, παίρνοντας και δύο δωδεκάρια, ένα από την Ελλάδα και ένα από την Ισλανδία.
Μάνα μου!
Γλυκιά πατρίδα, σεργιανά μου
Τα όνειρα σου, αχ μάνα μου!
Μες της καρδιάς το βυθόΔείχ’ τη μου
την ομορφιά σου, Αφροδίτη μου
Το κύμα μπαίνει στο σπίτι μου
Και σκύβω και προσκυνώ
Κάτι που ίσως δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι: Η συμμετοχή της Κωνσταντίνας το 1983, που ήταν και η πρώτη της απόπειρα στη Eurovision, υπήρξε η πρώτη και μοναδική φορά μέχρι και σήμερα, όπου η Ελλάδα δεν έδωσε ούτε 1 βαθμό στην Κύπρο. Η εξήγηση ίσως είναι οι 6 μόνο βαθμοί που μας έδωσαν αυτοί το 1981 στην παρθενική τους συμμετοχή στο διαγωνισμό. Το 1982 η Ελλάδα απουσίαζε, οπότε το 1983 ήταν η δεύτερη φορά που συναντιόνταν οι δύο χώρες στη Eurovision. Η πρώτη φορά πάντως που οι δύο χώρες θα ανταλλάξουν το 12αρι τους είναι το 1987, στην τέταρτη συνάντηση τους.
Κύπρος 1998
Μετά από αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες στους κυπριακούς τελικούς το 1998 είναι επιτέλους η χρονιά του Μιχάλη Χατζηγιάννη. Λίγοι μπορούν πραγματικά να αντιληφθούν την ακριβή ερμηνεία των στίχων του τραγουδιού, που έγραψε ο Ζήνων Ζηντίλης, πάντως οι αναφορές και εδώ για την Κύπρο και το πρόβλημα που την ταλανίζει είναι εμφανείς.
Το τραγούδι είναι βαθιά επηρεασμένο και από την κέλτικη μουσική που είχε κυριαρχήσει τα προηγούμενα χρόνια στο διαγωνισμό, με πολύ απαιτητικά όμως φωνητικά. Ο Χατζηγιάννης φθάνει στο Μπέρμιγχαμ με υψηλές προσδοκίες, ακόμα και να επαναλάβει τον θρίαμβο του 1997. Τελικά περιορίζεται στην 11η θέση, χωρίς όμως αυτό να τον εμποδίσει από το επόμενο κιόλας Φθινόπωρο να ξεκινήσει τη λαμπρή του καριέρα στην Ελλάδα.
Στη δύση του αιώνα μια άπατη
Υψώνεται, χωρίζει, διαιρεί,
Μα κάποια άλλη αλήθεια μας ενώνει
Η πίστη στην ειρήνη αντοχήΓένεσις
Αλήθεια του παντός
Ανάσταση φωτός
Της άνοιξης χορός η ελευθερία,
Γένεσις
Στη προαιώνια τη γη
Για την αρχέγονη κραυγή
Της νιότης η γιορτή η ελευθερία
Αυτό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό για το Μιχάλη Χατζηγιάννη και τη συμμετοχή του στη Eurovision 1998, είναι ότι στάθηκε αφορμή να τον δει ο Γιώργος Χατζηνάσιος και να τον επιλέξει, προκειμένου να ερμηνεύσει το soundtrack της ομώνυμης τηλεοπτικής σειράς Άγγιγμα Ψυχής, μέσω του οποίου έγινε γνωστός ευρέως και στη χώρα μας.
Εθνικοί Τελικοί
Φυσικά δεν είναι λίγες και οι αναφορές στην Κύπρο σε τραγούδια που συμμετείχαν σε εθνικούς τελικούς, αλλά δεν κατάφεραν να φθάσουν στη σκηνή της Eurovision. Επιλέξαμε τέσσερα από αυτά.
Σε ηλικία μόνο 16 ετών ο Μιχάλης Χατζηγιάννης κάνει την πρώτη του εμφάνιση σε κυπριακό εθνικό τελικό, με δύο μάλιστα τραγούδια που καταλαμβάνουν την δεύτερη και τρίτη θέση. Το Γράμμα είναι ένα τραγούδι συμφιλίωσης και επανένωσης της νήσου, που στέλνει προφανώς ένας νέος της ελεύθερης περιοχής σε έναν αντίστοιχο νέο των κατεχόμενων. “Στην Κύπρο ξανά να αναστηθώ” είναι ο τελευταίος στίχος του τραγουδιού, που ξεσηκώνει όπως θα δείτε όλους τους παρευρισκόμενους στον εθνικό τελικό εκείνης της χρονιάς.
Ο Στέλιος Κωνσταντάς που εκπροσώπησε την Κύπρο το 2003 με το I’m Feeling Alive, προσπάθησε και άλλες φορές στο παρελθόν να κερδίσει το ευρωπαϊκό εισιτήριο. Το 1997 τραγουδά για την πράσινη γραμμή που διχοτομεί την Κύπρο. Με τίτλο Η Γραμμή της Ντροπής συμμετέχει στον εθνικό τελικό, χάνοντας όμως από το Μάνα Μου.
Επηρεασμένος από τις έθνικ συμμετοχές του Zeljko Joksimovic που σάρωναν στο διαγωνισμό εκείνη την εποχή ο Ευαγόρας Ευαγόρου συμμετέχει στον τελικό της Κύπρου μαζί με την Χριστίνα Ανδρέου, με ένα πολύ επιβλητικό τραγούδι, που περιέχει και στίχους στην κυπριακή διάλεκτο, ενώ η χώρα του χθες για την οποία τραγουδούν, είναι και εδώ τα κατεχόμενα.
Το 2015 στο Eurovision Song Project, συμμετέχει η Χριστοδούλα Τσαγγαρά με το τραγούδι Κόρη της Μεσογείου. Οι αναφορές εδώ στην Κύπρο δεν είναι καν έμμεσες, με ξεκάθαρες πολιτικές αναφορές. Λόγω των πολιτικών του στίχων η κριτική επιτροπή όπως θα δείτε και στο παρακάτω βίντεο το απέκλεισε πρόωρα από τη συνέχεια της διαδικασίας.
Φυσικά εδώ δεν εξαντλείται το θέμα “Κύπρος και Eurovision”, απλά σας αναφέρουμε τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές, όπως τις αξιολογήσαμε εμείς. Όπως και να έχει, χρόνια πολλά στην αγαπημένη μας Κύπρο και σύντομα να τη δούμε με βραβείο!
